مالیات بر ارزش افزوده
قانون مالیات بر ارزش افزوده
درآمد عمده دولت ها معمولا مربوط به مالیات می باشد. منظور از مالیات، سود به دست آمده از فعالیت های اقتصادی یا درآمد مردم است که به صورت مستقیم و غیرمستقیم به دولت پرداخت میگردد. مالیات انواع مختلفی دارد که به دو شکل مستقیم و غیرمستقیم تقسیم می شوند. مالیات غیرمستقیم مانند مالیات بر واردات، مالیات بر مصرف و فروش کالا و خدمات و همچنین مالیات بر ارزش افزوده است که در ادامه می خواهیم در مورد مالیات بر ارزش افزوده و چگونگی محاسبه آن اطلاعاتی کاربردی به شما دوستان ارائه دهیم.
مالیات بر ارزش افزوده چیست
قانون مالیات بر ارزش افزوده در سال 1387 برای اولین بار توسط مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید. طبق این قانون ، ارزش افزوده اختلافی است که میان ارزش کالا و خدمات ارائه شده با کالا و خدمات خریداری شده، در زمان معین وجود دارد. در اصل تولید و عرضه کالا یا خدمت در طی چند مرحله انجام میشود و در هر بخش ارزشی به آن افزوده میشود که همان ارزش افزوده نامیده می شود.
آموزش ارزش افزوده با ذکر مثال
برای آموزش ارزش افزوده یک مثال برای شما در نظر گرفته ایم. مراحل تولید یک لباس را در نظر بگیرید. مراحل تولید لباس شامل کشت و برداشت پنبه و همچنین تبدیل کردن آن به نخ و سپس درست کردن پارچه به کمک ماشین آلات و در آخر هم بریدن و دوختن آن برای درست شدن لباس است. در تمام گامهای این فرآیند ارزشی خاص به ماده اولیه که نخ میباشد اضافه میگردد و در آخر هم کالایی با نام لباس تولید میشود. البته شاید یک مجموعه تولیدی مواد اولیه یا پایه اش پارچه باشد و از نخ فرآیند را شروع نکند.
فرآیند مالیات بر ارزش افزوده
مالیات بر ارزش افزوده در سه فرآیند گوناگون در تولید و درآمد و مصرف جریان دارد. توجه کنید که این مالیات صرفا شامل مصرف‌کننده نیست و در تولید و توزیع هم جریان دارد. در این حالت می توان بار سنگین مالیات بر ارزش افزوده را از دوش یک یا چند گروه مثل تولیدکننده یا مصرف‌کننده برداشت و آن را در تمام فرآیند تولید تا مصرف تقسیم کرد. البته برخی از کالاها و خدمات مصرفی از مالیات ارزش افزوده معاف هستند و همچنین گروهی از مشاغل هم طبق قوانین، معاف از پرداخت کردن این نوع مالیات هستند.
نحوه محاسبه مالیات بر ارزش افزوده با مثال
نحوه محاسبه مالیات بر ارزش افزوده در کشور ما به شکل غیر مستقیم است. به این حالت که در ابتدا تولید کننده، بعدش عرضه کننده و در پایان هم مصرف‌کننده نهایی مالیات بر ارزش افزوده آن کالا یا خدمت دریافتی را می پردازد و نحوه محاسبه آن به صورت زیر می باشد:
مالیات بر ارزش افزوده = قیمت کالا * درصد مالیات ارزش افزوده
فروشندگان کالا و خدمات باید مالیات بر ارزش افزوده را در زمان فروش محاسبه و اخذ نمایند و تا مهلت مقرر بر اساس قوانین آن را به سازمان امور مالیاتی پرداخت نمایند. به این صورت که فروشنده در زمان خرید و تهیه کالا مالیات بر ارزش افزوده آن را پرداخت کرده و مالیاتی که قرار است به دولت پرداخت می کند شامل اختلاف مالیات ارزش افزوده پرداختی و دریافتی او می باشد و نحوه محاسبه مالیات بر ارزش افزوده آن در معادله بالا ذکر شد.
اگر ارزش یک کالا 200 هزار تومان باشد، به همراه 9% مالیات ارزش افزوده به مبلغ 218 هزار تومان فروخته می شود. در اینجا 18 هزار تومان به عنوان مالیات ارزش افزوده کالای مورد نظر است و فروشنده از مشتری خود دریافت می کند.اگر روش محاسبه مالیات ارزش افزوده را واضح تر شرح دهیم، می‌توان به حالت زیر قیمت پایانی کالای 200 هزار تومانی را با در نظر گرفتن 9 درصد مالیات ارزش افزوده به دست آورد:
x همان ارزش کالا است برابر ۲۰۰
218 = (x*9%) + x
به مثال بعدی هم توجه نمایید که مربوط به محاسبه مالیات بر ارزش افزوده خرید آهن است. فرض کنید قرار است مقداری آهن برای ساخت و ساز ساختمان خریداری نمایید که مبلغ آن 200.000.000 تومان است که به همراه آن باید مبلغ 18.000.000 تومان هم مالیات بابت ارزش افزوده پرداخت نمایید. در این حالت فروشنده ۹% مالیات بر ارزش افزوده به ارزش محصول اضافه کرده است و در آخر باید مبلغ 218.000.000 تومان که 18 میلیون تومان آن مالیات ارزش افزوده است به فروشنده پرداخت کنید.
مالیات بر ارزش افزوده چند درصد بوده است
حالا مالیات بر ارزش افزوده را بهتر درک کرده ایم و با مفهوم ارزش افزوده نیز آشنا شده ایم و قرار است نرخ های این مالیات را طی سال های اخیر مرور کنیم. در سال 1387 که این قانون تصویب شد.
نرخ مالیات ارزش افزوده ۳% بود که یک و نیم درصد آن مالیات و یک و نیم درصد هم به عنوان عوارض ارزش افزوده بود. از آن سال به بعد عواملی مانند افزایش قیمت محصولات و بالا رفتن نرخ تورم باعث شد که درصد مالیات بر ارزش افزوده بیشتر شود و ۹% را تجربه کند. از سال 1387 تا سال ۱۳۸۹ ضریب همان 3 درصد بود و تغییر نداشت اما در سال ۱۳۹۰ به ۴% افزایش پیدا کرد. این ضریب تا سال 1393 به 8% افزایش پیدا کرد. در سال ۱۳۹۴ عوض شد و به 9% رسید که 3 درصد برای عوارض و 6 درصد مالیات روی محصولات اعمال شد.
انواع معافیت ها و مشمولان مالیات بر ارزش افزوده
در این قانون درباره معافیت های مالیات بر ارزش افزوده صحبت شده است و اشخاص مشمول این قانون هم مشخص شده است. مشمولان این قانون طی هشت مرحله به ثبت نام ارزش افزوده دعوت شده اند.
کالا و خدمات معاف از قانون مالیات ارزش افزوده
واردات و عرضه کالاهای زیر معاف از مالیات بر ارزش افزوده می باشند:
- محصولات کشاورزی که فرآوری نشده اند
- دام و طیور که زنده هستند، آبزیان، زنبور عسل و نوغان
- اقلام اساسی شامل این موارد: آرد خبازی، گوشت ، نان، شیر، پنیر، روغن نباتی، قند، شکر، شیرخشک کودک ، حبوبات، سویا و برنج
- انواع سم، کود، بذر و نهال
- اموال غیرمنقول مثل ویلا ، آپارتمان، زمین و...
- انواع داروها لوازم مصرفی درمانی
- فرش دستباف
- خوراک دام و طیور
- کتاب، دفاتر تحریر ، مطبوعات و کاغذهای چاپ، تحریر و مطبوعات
- کالاهای اهدایی بلاعوض به وزارتخانه ها، مؤسسات دولتی و نهادهای عمومی غیر دولتی اگر مورد تأیید هیئت وزیران باشند و حوزه‌های علمیه با تأیید حوزه گیرنده آن ها
- کالاهایی که به همراه مسافران و برای استفاده شخصی آنها تا میزان معافیت تعیینشده، بر اساس مقررات صادرات و واردات اگر مقدار این اقلام از حد مجاز بیشتر نباشد.
- رادار و تجهیزات کمک ناوبری هوانوردی ویژه فرودگاه ها طبق فهرستی که به پیشنهاد وزارت راه و ترابری و وزارت امور اقتصادی و دارایی تهیه و طی مدت شش ماه از زمان تصویب قانون مالیات ارزش افزوده به تصویب هیئت وزیران می رسد.
- کالاهایی با مصارف صرفاً دفاعی (نظامی و انتظامی) و امنیتی طبق فهرستی که به پیشنهاد وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و وزارت امور اقتصادی و دارایی تهیه و به تصویب هیئت وزیران می‌رسد. این فهرست از اولین دوره مالیاتی پس از تصویب هیئت وزیران قابل اجرا است.
همچنین ارائه خدمات زیر مشمول معافیت مالیات بر ارزش افزوده است:
- انواع خدمات درمانی (انسانی، حیوانی و گیاهی) و خدمات توان بخشی و حمایتی
- انواع خدمات بانکی و اعتباری بانک ها، مؤسسات و تعاونی های اعتباری و صندوق های قرض الحسنه مجاز و صندوق تعاون
- خدمات مربوط به حمل و نقل عمومی و مسافری درون شهری و برون شهری هوایی، جاده ای، ریلی و دریایی
- خدمات مشمول مالیات بر درآمد حقوق بر اساس قانون مالیات های مستقیم
- کلیه خدمات پژوهشی و آموزشی که براساس آئین نامه ای که با پیشنهاد وزارتخانه های علوم تحقیقات و فناوری، امور اقتصادی و دارایی، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، آموزش و پرورش و کار و امور اجتماعی، ظرف مدت شش ماه از تاریخ تصویب قانون مالیات ارزش افزوده به تصویب هیئت وزیران می‌رسد.
اشخاص مشمول قانون مالیات ارزش افزوده
براساس قانون مالیات بر ارزش افزوده، مشاغل زیر مشمول پرداخت این نوع مالیات می باشند:
- کلیه واردکنندگان و صادرکنندگان
- کارخانه ها و کارگاه های تولیدی و صنعتی
- بهره برداران معادن
- ارائه دهندگان خدمات حسابداری و حسابرسی ، خدمات و مشاوره مالی و دفترداری
- حسابداران رسمی شاغل و مؤسسات حسابرسی که عضو جامعه حسابداران رسمی ایران هستند
- ارائه دهندگان خدمات مدیریتی و مشاوره ای
- ارائه دهندگان خدمات انفورماتیک و رایانه ای سخت افزاری، نرم افزاری و طراحی سیستم
- مؤسسات حمل و نقل موتوری و باربری زمینی، دریایی و هوایی به جز مؤسسات حمل مسافر
- مؤسسات مهندسی و مهندسی مشاور
- مؤسسات تبلیغاتی و بازاریابی
- فروشندگان طلا و جواهر
- هتل ها، متل ها، و مهمان سراها
- بنکداران، عمده فروش‌ها، فروشگاه های بزرگ، واسطه های مالی، نمایندگان توزیع و پخش کالاهای داخلی و وارداتی و صاحبان انبارها
- نمایندگان موسسات تجاری و صنعتی داخلی و خارجی
- فروشندگان آهن آلات
- مالکان مراکز ارتباطات رایانه ای، دفاتر خدمات ارتباطی، دفاتر خدمات دولت الکترونیک و دفاتر خدمات الکترونیک شهر
- مالکان سینما، تماشاخانه ها و مکان های تفریحی و ورزشی
- اغذیه فروشی های زنجیره ای با مالکیت یا نام و نشان تجاری واحد
- مالکان دفاتر خدمات مسافرتی و جهانگردی
- صاحبان تالارهای پذیرایی و رستوران ها
- چلوکبابی‌ها، سالن های غذاخوری و سفره خانه های سنتی
- مالکان نمایشگاه ها و فروشگاه های خودرو و بنگاه معاملات املاک
- صاحبان تعمیرگاه های مجاز خودرو
- چاپخانه ها
- صاحبان دفاتر اسناد رسمی
پرداخت مالیات بر ارزش افزوده چگونه است
محسابه و پرداخت مالیات بر ارزش افزوده به طور فصلی ( سه ماهه ) می باشد. فروشندگان کالا یا خدمات هر 3 ماه مالیات و عوارض ارزش افزوده را پرداخت می کنند و تا 15 روز بعد از اتمام هر فصل مهلت دارند. برای مثال تسویه حساب فصل بهار باید تا 15 تیر ماه همان سال انجام گردد تا جرائمی برای آنها منظور نشود.
نحوه ثبت نام در سامانه مالیات ارزش افزوده
مشمولان این قانون برای پرداخت مالیات بر ارزش افزوده باید به سامانه مالیات بر ارزش افزوده به آدرس evat بروند و ثبت نام کنند.اگر در این سامانه، حساب کاربری ندارید باید به گزینه مراحل انجام ثبت نام رجوع کنید و سپس ثبت نام نمایید و وارد پروفایل خود شوید.
به این صورت می توان ثبت و ارسال اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده را انجام داد.به خاطر بسپارید که در پایان هر سه ماه باید برای ارسال اظهارنامه مالیاتی به وب سایت مالیات بر ارزش افزوده رفت و در صورت عدم ارسال اظهارنامه و پرداخت نکردن آن جرایمی در نظر گرفته شده است. مواردی که باعث می شود مودیان مشمول جریمه مربوط به مالیات بر ارزش افزوده شوند به شرح زیر است:
- ثبت نام نکردن در سامانه در مهلت مقرر
- عدم صدور صورت حساب برای خریدار کالا یا خدمات
- اشتباه در ثبت قیمت کالا یا خدمات در فاکتور رسمی دارای کد اقتصادی
- عدم ثبت و تکمیل اطلاعات مربوط به صورت حساب رسمی
- عدم تحویل اظهارنامه مالیات ارزش افزوده
- پرداخت نکردن بدهی های قبلی تا مهلت مقرر
انواع ضریب مالیات بر ارزش افزوده
بیشتر کالاها و خدمات برای فروش در ایران مشمول %9 مالیات بر ارزش افزوده است اما برای برخی از کالاهای اساسی یا مضر این ضریب مختلف می باشد و دولت ها با کمک همین ضرایب سیاست های کنترلی خود را اعمال می کنند.
بر اساس آخرین قوانین مالیات بر ارزش افزوده که برای واردات 13 کالای اساسی مثل گندم، حبوبات (نخود، عدس، لوبیا و ماش)، قند و شکر (وارداتی یا تولید داخل کشور)، گوشت قرمز، چای، دانه‌های روغنی، برنج و انواع روغن خام، مالیات بر ارزش افزوده معادل 1 درصد می باشد. واردات داروهای کمیاب نیز مشمول 2 درصد مالیات ارزش افزوده است. ولی در مورد محصولات مضر مانند دخانیات و نوشابه، ضریب مالیات ارزش افزوده بیشتر از 9 درصد است.
طبق قوانین جدید انواع دخانیات تولید داخل مثل سیگار، توتون و تنباکو مشمول نرخ 25% مالیات بر ارزش افزوده است و برای دخانیات وارداتی نرخ مالیات 65 درصد در نظر گرفته می شود.
نوشابه های قندی گازدار تولید داخل هم با 16 درصد مالیات ارائه می شوند. بقیه نوشابه ها یا محصولات مضر وارداتی به غیر از دخانیات مشمول نرخ 36% مالیات بر ارزش افزوده می باشند.
سیستم حساب شرکت حسابداری و خدمات مالیاتی
در این مقاله به مباحثی از جمله مالیات بر ارزش افزوده، نحوه محاسبه ، کالا و خدمات معاف یا مشمول، چگونگی پرداخت مالیات ارزش افزوده و سایر موارد مربوطه را بیان کردیم. امیدواریم این موضوعات توجه شما خوانندگان را جلب کرده باشد.
در آخر نیز پیشنهاد می کنیم برای دریافت اطلاعات کامل تر در مورد این مباحث با مشاوران یا کارشناسان ما در شرکت حسابداری و خدمات مالیاتی سیستم حساب تماس بگیرید و می توانید در مورد همه فعالیت های مشمول مالیات بر ارزش افزوده و ضریب مالیات کالا و خدمات گوناگون و غیره اطلاعات مورد نظر خود را کسب کنید و برای تهیه و تنظیم و سپس تسلیم اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده اقدام کنید.