حسابرسی مالیاتی چیست و چگونه انجام می شود؟

حسابرسی مالیاتی و نحوه انجام آن

با توجه به نگاه ویژه ای که اخیرا از سمت دولت نسبت به مالیات شده است، یکی از دغدغه های این روزهای صاحبین مشاغل و کسب و کارها و همچنین واحد مالی و حسابداری شرکت ها خدمات مالیاتی می باشد. در این مقاله می خواهیم درباره حسابرسی مالیاتی و مراحل انجام آن به طور کامل صحبت کنیم پس اگر این مساله دغدغه شما نیز هست با ما همراه باشید. 
همان طور که در مقاله های قبل صحبت کردیم مالیات، پرداخت بخشی از در آمد جامعه یا سود حاصل از فعالیت کسب و کارها به دولت به منظور ایجاد رفاه و امکانات بهتر توسط دولت در جهت دستیابی افراد جامعه به درآمد و سود بیشتر است که دولت با دریافت این مبالغ بخشی از هزینه های اداره کشور را تامین می نماید. 

حسابرسی مالیاتی چیست؟

 در حسابرسی مالیاتی، اسناد و مدارک مالی مودیان را به منظور صحت و درستی آن بررسی می نمایند و در این بررسی، اسناد و مدارک را با قوانین و مقررات مالیاتی تطبیق می دهند. در ادامه با مبحث حسابرسی مالیاتی بیشتر آشنا می شویم. 

هدف اصلی حسابرسی مالیاتی چیست؟ 

هدف اصلی حسابرسی مالیاتی تعیین میزان در آمد مشمول مالیات مشاغل و مودیان، با توجه به قوانین و مقررات مالیاتی است. به زبان ساده تر هدف حسابرسی مالیاتی کشف اشتباهات و تقلبات صورت گرفته در جهت کاهش مالیات درآمد اظهاری مودیان است. 

منظور از مدارک مورد بررسی چیست ؟ 

به طور معمول حسابرسان ابتدا در طی یک نامه رسمی، به سازمان اعلام می کنند که مدارک و مستندات لازم را سازمان در اختیارشان بگذارد تا حسابرسی امور مالیاتی با دقت انجام پذیرد.

برخی از مدارکی که حسابرسان از سازمان درخواست می کنند: 

• نسخه‌ای از ترازنامه، صورت سود و زیان، اظهارنامه‌ها و تاریخ ارائه آن‌ها

• دفاتر قانونی حسابداری در سال مالی مورد نظر

• فهرست کامل واردات و صادرات با ذکر مشخصات شامل نوع کالا، نام فروشنده، نام خریدار، مبالغ دریافتی و پرداختی، تاریخ دریافت‌ها و پرداخت‌ها، تاریخ پروانه گمرکی

• فهرست معاملات مشارکتی یا مضاربه‌ای که با اشخاص انجام شده است و تمامی اطلاعات مربوط به آن شامل مبلغ، میزان سود و زیان و میزان مالیاتی که برای آن‌ها تعیین شده است.

• فهرست قرادادهای خرید یا اجاره با ذکر جزئیاتی مانند تاریخ، طرف قرارداد و مبلغ

• همه مدارکی که به عنوان اسناد حسابرسی به اداره امور مالیاتی فرستاده شده است.

• اسناد مربوط به حقوق و دستمزد و مالیاتی که برای آن‌ها تعیین شده است به اضافه تاریخ پرداخت مالیات و بیمه و شماره قبض‌های پرداخت‌ شده

• جزییات مربوط به مالیات تکلیفی و معافیت‌های مالیاتی شرکت

با توجه به مدارک خواسته شده حسابرسان موارد زیر را بررسی می نمایند:

• میزان درآمدها

• میزان هزینه‌ها

• مطابقت و تراز حساب‌ها با دفاتر و صورت‌های مالی

• صورت کامل واردات و صادرات

• صورت کامل گردش مواد اولیه و کالا

• قیمت تمام‌ شده کالاها و خدمات

• دارایی‌های ثابت

• خسارت‌های شعبه‌ها و نمایندگی‌ها

• تعدیلات سنواتی

• معامله‌ها با اشخاص ثالث

• مالیات تکلیفی

• حقوق و دستمزد

انواع حسابرسی کدام است ؟

حسابرسی مالیاتی، انواع مختلفی دارد که با توجه به یک سری پارامترها نظیر اندازه سازمان، میزان ریسک، اهمیت و از این قبیل موارد حسابرسی متناسب انجام می شود. 
انواع حسابرسی عبارتند از :

1- حسابرسی اداری

2- حسابرسی میدانی

3- بازرسی

4- بازبینی 

حسابرسی اداری: 

این نوع حسابرسی برای سازمان های کوچک و یا پرونده‌هایی که از اهمیت و ریسک پایینی برخوردار هستند انجام می پذیرد و در این نوع حسابرسی نیازی به مراجعه حضوری به محل فعالیت مودی نیست و معمولا توسط یک نفر حسابرس مالیاتی انجام می شود.

پس از اینکه مدارک و اسناد توسط حسابرس مورد ارزیابی قرار گرفت، اگر مدارک و مستندات ارائه شده به هر دلیل موثق و کافی نباشد، حسابرس مربوطه با ارائه دلایل و مستندات، مراتب را به مسئول حوزه حسابرسی گزارش می دهد و درخواست حسابرسی میدانی می‌ کند. پس از تایید مدیر حسابرسی، حسابرسی اداری متوقف می شود و حسابرسی به صورت میدانی توسط همان حسابرس یا فرد دیگری انجام می شود.

حسابرسی میدانی :

این نوع حسابرسی برای مودیان و سازمان های بزرگ که از اهمیت و ریسک ربالایی برخوردار هستند صورت می گیرد و یا اینکه مستندات و مدارک مشکوکی در حسابرسی اداری کشف شده باشد که نیازمند حسابرسی میدانی است. این نوع حسابرسی زمان طولانی تری نسبت به حسابرسی اداری صرف می کند و هم چنین نیازمند حسابرس یا حسابرسان خبره ای در محل فعالیت مودی در جهت بررسی مدارک می باشد.
زمانی که در این نوع حسابرسی مدارک و مستندات لازم به درستی ارائه نشده باشند و یا کفایت لازم را نداشته باشند و یا اینکه مودی در موعد مقرر مراجعه نکند، امکان تعیین درآمد مشمول مالیات وجود ندارد و حسابرس درخواست می دهد تا برنامه حسابرسی وسیع تری در محل فعالیت مودی صورت گیرد.

حسابرسی بازرسی:

این نوع حسابرسی با حسابرسی اداری و میدانی متفاوت است، در این نوع حسابرسی مدارک و اظهار نامه ای مورد بررسی قرار نمی گیرد و هدف آن تعیین درآمد مودی و میزان مالیات متعلق به آن نیست. 
بازرسی های مالیاتی با هدف تکمیل کاربرگ های بازرسی و به روز رسانی اطلاعات مودیان و ثبت آن ها در سامانه یکپارچه مالیاتی و هم چنین در جهت افزایش کیفیت گزارشات حسابرسی انجام می شود. 

مودیان مالیاتی مشمول بازرسی:

این نوع حسابرسی مالیاتی برای مودیان زیر اجرا می‌شود:

• مودیانی که اطلاعات آن ها در سامانه یکپارچه مالیاتی با ریسک بالا قلمداد شود.

• مودیانی که رتبه ریسک پایینی دارند اما از نظر حوزه حسابرسی مربوطه مشکوک باشند.

پس از بازرسی های صورت گرفته و ثبت اطلاعات در سامانه مالیاتی ممکن است رتبه و میزان ریسک مودی با توجه به گزارشات به عمل آمده تغییر کند.

شاید این سوال به ذهنتان آمده باشد که حسابرسی مالیاتی چه مزایایی برای شرکت ها دارد؟

حسابرسی مالیاتی از نظر قانونی یک امر ضروری به حساب می آید و اگر شرکتی آن را انجام ندهد یک کار غیر قانونی را انجام داده است. همانطور که اشاره شد در کسب و کارهای بزرگ و پر اهمیت حسابرسی مالیاتی توسط یک تیم کارشناس و متخصص انجام می شود اما در مورد کسب و کارهای کوچک با میزان ریسک کم می توان از یک متخصص امور مالیاتی کمک گرفت.انجام حسابرسی مالیاتی دارای مزیت های زیادی برای شرکت ها می باشد که مهمترین آن ها عبارت است از:

جمع آوری اطلاعات موثق از داده های شرکت

تعیین میزان درستی مسیر خدمات حسابداری در شرکت

جلوگیری از عدم پرداخت مالیات های معوق و جایم مربوط به آن

بررسی وضعیت شرکت برای استفاده از تخفیف ها و معافیت های مالیاتی

ثبت گزارش های مربوط به حسابرسی مالیاتی

تعیین میزان درآمد شرکت

تخمین خسارت های شعبه ها و نمایندگی های شرکت

استفاده از تسهیلات بانکی برای شرکت ها

بر این اساس حسابرسی مالیاتی اگر به بهترین شیوه انجام گیرد می تواند باعث رشد و پیشرفت مجموعه و همچنین استفاده از معافیت های مالیاتی گردد.

در آخر نیز درباره عدم حسابرسی و تبعات آن برای شرکت هایی که ملزم به حسابرسی مالیاتی هستند صحبت می کنیم:

1. اگر مودی اسناد و مدارک و دفاتر را تحویل ندهد.

در این صورت برخوردهای متفاوتی از سوی گروه حسابرسی مالیاتی ممکن است که در ادامه به بررسی هر کدام از این برخوردها می‌پردازیم:

• اگر دفاتر و اسناد و مدارک، امکان حسابرسی مالیاتی را داشته باشند در اینصورت درآمد یا ماخذ مشمول مالیات بر اساس قوانین، مقررات و احکام مالیاتی مربوط از طریق حسابرسی به دفاتر و اسناد و مدارک ارائه شده از سوی مودی محاسبه خواهد شد.

• در معاملات خرید یا فروش طرف معامله شرکت‌های کاغذی، صوری و مجهول المکان و غیره باشد به دلیل اینکه صحت این نوع معاملات قابل اثبات نیست و نمیتوان دقیق تشخیص داد به صورت زیرعمل می‌شود:

1- چنانچه اگر خرید کالا یا خدمات و یا هزینه صورت گرفته توسط شرکت مورد حسابرسی دریافت شده باشد ولی صورت حساب مربوط به شرکت های ذکر شده در بالا باشد، بهای هزینه یا کالا به ارزش منصفانه در زمان انجام معامله در حسابرسی مالیاتی مقبول می باشد و مابه التفاوت آن به عنوان هزینه غیر قابل قبول تلقی خواهد شد. 

2- در موارد فروش، باید بهای فروش به ارزش منصفانه کالا یا خدمت در زمان انجام معامله در حسابرسی مالیاتی با رعایت مقررات، مبنای فروش قرار گرفته و مابه التفاوت ( ارزش منصفانه و بهای ابرازی) عینا به میزان فروش و درآمدها اضافه گردد.

3- اگر معامله بین شرکت‎‌های گروه انجام شود و ثابت شود که معامله مذکور از ارزش منصفانه:

الف) کمتر بوده و این امر منجر به انتقال سود شده است، در این صورت مابه التفاوت آن، به درآمد یا فروش ابرازی فروشنده اضافه می‌شود.

ب) بیشتر بوده و این امر منجر به انتقال سود شده است، در این صورت مابه التفاوت آن، از هزینه‌ها و بهای تمام شده خریدار کسر می‌شود. منتهی این مورد فقط در صورتی اتفاق افتاد میفتد که یکی از مودیان ( خریدار و فروشنده ) دارای نرخ صفر مالیاتی داشته باشد.

2. در صورتی‌که مؤدی قسمتی از اسناد و مدارک خود را تسلیم گروه رسیدگی ننماید:

1- اگر واحدهایی نظیر واحدهای تولیدی مثل واحدهای تولید مواد غذایی، دستگاه‌های صنعتی، قطعات خودرو و ... یا واحدهای خدماتی مثل بانک‌ها، تعمیرگاه‌ها، هتل‌ها و ...یا واحدهای بازرگانی مثل عمده‌فروشان، بنک داران و خرده فروشان، در صورتی‌که بهای تمام شده کالای ساخته شده و فروش رفته یا بهای تمام شده خدمات ارائه شده، آنالیز محصول (کالا و خدمت)، صورت گردش مواد و کالا و مستندات هزینه‌‌ای آن از جمله صورت حساب خرید مواد اولیه و کالا، حقوق و دستمزد و سایر هزینه‌های مربوط حسب مورد ارائه نشود و طبق سایر روش‌های حسابرسی مالیاتی امکان تعیین و یا برآورد قیمت تمام شده کالا و خدمات شناخته شده و فروش بر اساس اسناد و مدارک ارائه شده امکان‌پذیر نباشد، ممیز باید با توجه به نسبت سود ناخالص به فروش هر کالا یا خدمت بر اساس ابراز مودی، نسبت فعالیت مشاغل مشابه در سامانه طرح جامع مالیاتی و یا نسبتی که هر ساله توسط سازمان با تایید رئیس کل سازمان با توجه به اطلاعات موجود در پایگاه‌های اطلاعاتی سازمان و اطلاعات سایر مراجع مربوط حداکثر تا پانزدهم مرداد ماه هر سال برای سال قبل تعیین می‌شود، بهای تمام شده کالا و خدمات مربوط به آن بخش که مدارک مذکور آن ارائه نشده است محاسبه شود.

2- در صورتی‌که مودی اسناد درآمدی مربوط به فروش یا درآمد ابرازی به حسابرس مالیاتی ارائه نکند:

الف) تمام اسناد درآمدی ارائه نشود : 
اگر دلایل و یا اسناد و مدارکی از جمله اطلاعات موجود در پایگاه اطلاعات مالیاتی سازمان مربوط به فروش کالا و خدمت، صادرات و یا صورت حسابرسی‌ های بانکی یا ابرازی یا بدست آمده ( بر اساس ارزش منصفانه ) این مورد را که مودی درآمد یا فروش بیشتر از فروش ابرازی داشته را اثبات ننماید، فروش یا درآمدی که مودی در اظهارنامه ابراز نموده است مورد قبول خواهد بود و فقط با توجه به مقررات قانونی مربوط جریمه عدم صدور صورتحساب از مودی مطالبه می‌شود، در صورت عدم طابقت و احراز کتمان درآمد یا فروش، فروش یا درآمد بدست آمده به عنوان فروش و درآمدهای مودی در نظر گرفته می‌شود.

ب) مودی بخشی از اسناد درآمدی را ارائه ننماید :
 در این صورت آن قسمت از که اسناد و مدارک آن ارائه شده است بر اساس حسابرسی قسمت درآمدی بند 1 این ماده و در خصوص آن قسمت که اسناد درآمدی ارائه نشده است طبق بند الف همین بخش انجام می‌شود.

3- در صورتی‌که مدارک هزینه‌ای ارائه نشود:

الف) اگر مودی تمام مدارک هزینه‌ای را ارائه ننماید:
حسابرس مالیاتی با در نظر گرفتن نسبت سود فعالیت، هزینه‌ها را می‌تواند با توجه به موارد ذیل تعیین نماید:
بر اساس ابراز مودی، نسبت فعالیت مشاغل مشابه در سامانه طرح جامع مالیاتی و یا نسبتی که هر ساله توسط سازمان امور مالیاتی با تایید رئیس کل سازمان با توجه به اطلاعات موجود در پایگاه‌های اطلاعاتی سازمان و اطلاعات سایر مراجع حداکثر تا پانزدهم مرداد ماه هر سال برای سال قبل تعیین می‌شود، با رعایت مقررات قانونی مربوط به عنوان هزینه قابل قبول منظور می‌شود.

ب) مودی بخشی از اسناد و مدارک هزینه‌ای را به استثنای بهای تمام شده و امثالهم را ارائه ندهد:
 در خصوص هزینه‌هایی که اسناد و مدارک مثبته آن ارائه نشده است، آن بخش از هزینه‌ها از نظر مالیاتی جزء هزینه‌های قابل قبول نخواهد بود.
4- در موارد عدم ارائه دفاتر قانونی، جریمه موضوع ماده ۱۹۳ قانون مطالبه خواهد شد.

3. اگر مودی تمام اسناد و مدارک درآمدی و هزینه‌ای را ارائه ننماید:

در این شرایط حسابرس مالیاتی با در نظر گرفتن حجم فعالیت و نسبت سود فعالیت بر اساس ابراز مودی، نسبت فعالیت مشاغل مشابه در سامانه طرح جامع مالیاتی و یا نسبتی که هرساله توسط سازمان باتوجه به اطلاعات موجود در پایگاه‌های اطلاعاتی سازمان و اطلاعات سایر مراجع مربوط حداکثر تا پانزدهم مرداد ماه هرسال برای سال قبل با تایید رئیس کل سازمان تعیین می‌شود، درآمد یا ماخذ مشمول مالیات با رعایت ماده ۹۴ قانون تعیین میشود.

4. در صورتی‌که مودی کتمان درآمد یا فعالیت داشته باشد:

1-کتمان فعالیت:

در این گونه موارد با در نظر گرفتن نسبت سود فعالیت مشاغل مشابه در سامانه طرح جامع مالیاتی و یا نسبتی که هر ساله توسط سازمان باتوجه به اطلاعات موجود در پایگاه‌های اطلاعاتی سازمان و اطلاعات سایر مراجع مربوط حداکثر تا پانزدهم مرداد ماه هرسال برای سال قبل با تایید رئیس کل سازمان تعیین می‌شود، با رعایت مقررات درآمد یا ماخذ مشمول مالیات آن تعیین می‌شود.

2- کتمان درآمد:

الف) هزینه‌های عمومی، اداری، فروش د رحسابرسی مورد پذیرش واقع شده باشد، در این صورت کل مبلغ درآمد پس از کسر بهای تمام شده آن قسمت می‌بایست با رعایت مقررات مربوط به عنوان سود مبنای محاسبه مالیات قرار گیرد.

ب) هزینه‌های عمومی، اداری و فروش در حسابرسی مورد پذیرش واقع نشده باشد، براساس بند 1-4 اقدام می‌شود.
ج) کل هزینه‌های مربوط به درآمد قبلا مورد پذیرش واقع شده باشد، در اینگونه موارد کل رقم درآمد کتمان شده با رعایت مقررات مربوط مبنای محاسبه مالیات واقع می‌شود.
در این مقاله سعی شده است تا حسابرسی مالیاتی را به طور کامل توضیح دهیم امیداوریم این مقاله برایتان مفید باشد.