مالیات مکسوره یا تکلیفی چیست و انواع آن کدام است؟

مالیات مکسوره یا تکلیفی چیست؟

اگر در واحد حسابداری و مالی یک مجموعه و یا یک شرکت حسابداری فعالیت داشته باشید قطعا با بحث های مالیاتی در ارتباط بوده اید.  یکی از انواع مالیاتی که از اهمیت ویژه ای برای صاحبین مشاغل و حسابداران حائز اهمیت می باشد مالیات مکسوره است. ما در این مقاله به طور کامل به بررسی و توضیح این مبحث  می پردازیم.

قبل از اینکه وارد مبحث مالیات مکسوره بشویم ابتدا لازم است مالیات را تعریف کنیم: مالیات عبارت است از پرداخت بخشی از در آمد جامعه یا سود حاصل از فعالیت کسب و کارها به دولت به منظور ایجاد رفاه و امکانات بهتر توسط دولت در جهت دستیابی افراد جامعه به درآمد و سود بیشتر که دولت با دریافت این مبالغ بخشی از هزینه های اداره کشور را تامین می نماید.

مالیات انواع مختلفی دارد که یکی ازآن ها مالیات مکسوره می باشد. مالیات مکسوره که به آن مالیات تکلیفی نیز می گویند، به بخشی از مبلغ کالا یا خدمات دریافت شده گفته می شود که شخص پرداخت کننده وجوه آن را از اصل مبلغ کسر و به حساب سازمان مالیاتی واریز می نماید. مالیات مکسوره زیر مجموعه مالیات بر درآمد می باشد. یکی از خدمات مالیاتی ارائه شده توسط شرکت ها همین مالیات مکسوره یا مالیات تکلیفی می باشد که خود نیز بخشی از خدمات حسابداری می باشد.

برای درک بهتر این قضیه به این مثال توجه کنید: یک ملکی توسط یک شخص به عنوان موجر به شخص دیگری به عنوان مستاجر اجاره داده می شود، شخص مستاجر به عنوان پرداخت کننده وجه باید قبل از پرداخت مبلغ اجاره به موجر میزان مالیات اجاره را محاسبه نماید و به حساب سازمان امور مالیاتی کشور واریز کند. 

 پرداخت مالیات مکسوره به عهده چه کسی است؟

طبق قوانین مالیاتی ، پرداخت مالیات مکسوره به عهده شخص پرداخت کننده وجوه است . این مالیات مبلغی است که اشخاص حقیقی یا حقوقی در زمان تخصیص یا پرداخت مبلغ صورتحساب باید آن را از اصل مبلغ صورتحساب کسر و به نام صاحب صورتحساب به سازمان امور مالیاتی چرداخت می کند.

انواع مالیات مکسوره چگونه است؟

مالیات مکسوره انواع مختلفی دارد که آشنایی با آن ها برای یک حسابدار ضروری است.

در زیر انواع مالیات مکسوره را آورده ایم:

•مالیات حقوق

•قرارداد مضاربه

•قرارداد حق الوکاله

•قرارداد با موسسات بیمه

•منافع بلاعوض اموال

•نقل و انتقال سهام

•تکلیف مدیران تصفیه اشخاص حقوقی

•مسئولیت آخرین مدیران شخص حقوقی و مدیران تصفیه و ضامن ها

•مالیات تکلیفی اشخاص حقوقی خارجی و موسسات مقیم خارج

•حق الزحمه پزشکان برای کار در مراکز درمان

•مالیات اجاره موجران در اجاره ملک به اشخاص حقوقی 

مالیات مکسوره چگونه محاسبه می شود؟

محاسبه واحدی برای انواع مالیات مکسوره وجود ندارد و محاسبه هر یک با توجه به قانون مالیاتی مربوطه متفاوت است که در ادامه به نحوه محاسبه موارد پر کاربرد می پردازیم.

مالیات حقوق:

مالیات حقوق، یکی از انواع  مالیات بردرآمد است. مالیات بر حقوق جز قانون مالیات های مستقیم به حساب می آید  و با نسبت خاصی از درآمد شخصی محاسبه می گردد. بر اساس  ماده 1 قانون مالیات‌های مستقیم، تمام افراد حقیقی و حقوقی که در داخل کشور با فعالیت اقتصادی، خدماتی و غیره درآمد کسب می‌کنند، مشمول پرداخت مالیات هستند. طبق ماده 86 قانون مالیات های مستقیم (ق.م.م) و تبصره این ماده، مالیات بر حقوق جز مالیات‌های  مکسوره (تکلیفی) به حساب می آید.

مالیات مکسوره حقوق  بدین گونه است که شناسایی مبلغ و پرداخت مالیات حقوق پرسنل به عهده پرداخت‌کننده حقوق (کارفرما) می باشد و کارمندان در قبال مالیات بر درآمد حقوق وظیفه‌ای ندارند . معمولا واحد مالی مجموعه با توجه به قوانین موجود میزان مالیات حقوق هر پرسنل را محاسبه کرده و در موعد مقررکار فرما  به حساب سازمان امور مالیاتی واریز می نماید.

مالیات اجاره موجران در اجاره ملک به اشخاص حقوقی:

طبق ماده 53 قانون مالیات ‌های مستقیم:

درآمد مشمول مالیات املاکی که به اجاره واگذار می‌گردد عبارت است از کل مال‌الاجاره، اعم از نقدی و غیر نقدی، پس از کسر بیست و پنج ‌درصد(25%)بابت هزینه‌ها و استهلاکات و تعهدات مالک نسبت به مورد اجاره. تبصره ‌9- وزارتخانه‌ها، موسسات و شرکتهای دولتی و دستگاههایی که تمام یا قسمتی از بودجه آنها به وسیله دولت تأمین می‌ شود، نهادهای انقلاب ‌اسلامی، شهرداریها و شرکتها و موسسات وابسته به آنها و همچنین سایر اشخاص حقوقی مکلفند مالیات موضوع این فصل را از مال‌الاجاره‌هایی که ‌پرداخت می‌کنند کسر و تا پایان ماه بعد به ‌اداره امور مالیاتی محل وقوع ملک پرداخت و رسید آن را به موجر تسلیم نمایند.  

حق الزحمه پزشکان برای کار در مراکز درمان:

یک پزشک به طور معمول از سه طریق می تواند درآمد داشته باشد:

1- استخدام در یک مرکز درمانی نظیر بیمارستان، درمانگاه و... باشد.

2- مطب شخصی داشته باشد.

3- استخدام مرکز درمانی نباشد ولی به دلایلی با این مراکز همکاری داشته باشد.

اگر پزشک در یک مرکز درمان استخدام باشد، ارتباط او با مرکز درمان یک ارتباط کارگر و کارفرمایی می باشد که نحوه محاسبه مالیات وی مانند نحوه محاسبات مالیات بر حقوق می باشد.

اگر وی مطب شخصی داشته باشد مالیات وی مطابق با مالیات اشخاص حقیقی محاسبه می شود. حال اگر پزشک استخدام مراکز درمانی نباشد و به دلایلی مانند انجام عمل جراحی با یک مرکز درمانی قرار داد داشته باشد، بر اساس جزء 1 بند ز تبصره 6 قانون بودجه 1401 (بند ح تبصره 6 قانون بودجه 1400)، بیمارستانها و مراکز خدمات درمانی موظفند پیش از پرداخت حق الزحمه این پزشکان، مبلغ 10% از آن را تحت عنوان علی‌الحساب  مالیات تکلیفی پزشکان کسر و به حساب سازمان مالیاتی واریز نمایند. این پرداخت در هر دو حالت قرارداد مشارکتی و یا غیرمشارکتی یکسان بوده و از طریق سامانه پرداخت مالیات تکلیفی پزشکان انجام می‌شود.  

مالیات مکسوره و قرارداد حق الوکاله:

زمانی که پرونده ها به هیئت های حل اختلاف فرستاده می شوند افراد باید یا خودشان یا وکیلشان برای دفاع حضور داشته باشند، گاهی افراد از وکلا کمک می گیرند. وکلا در ازای کاری که برای موکلان خود انجام میدهند مبلغی تحت عنوان حق الوکاله دریافت می کنند ؛ این مبلغ با توجه به تعرفه نامه موجود تعیین می گردد.
در صورت کمک گرفتن از وکیل دادگستری، باید حق تمبر را باطل کند. حتی اگر فقط از یک شخص حقیقی کمک بگیرد، باز هم باید حق تمبر را باطل کرده و مالیات مربوطه را پرداخت کند. طبق قوانین و مقررات مالیاتی کشور، وکلای دادگستری و افرادی که در محاکم خاصی وکالت می‌کنند باید در وکالت‌نامه‌های خود رقم حق‌الوکاله را قید کرده و پنج درصد (5%) آن را بابت مالیات حق تمبر روی وکالت‌نامه الصاق و ابطال کنند.

ماده 103 قانون مالياتهاي مستقيم

 وکلای دادگستری و کسانی که در محاکم اختصاصی وکالت می‌کنند مکلفند در وکالت­نامه‌های خود رقم حق‌الوکاله‌ها را قید نمایند و معادل‌پنج درصد (5%) آن بابت علی‌الحساب مالیاتی روی وکالت­نامه تمبر الصاق و ابطال نمایند که در هر حال مبلغ تمبر حسب مورد نباید کمتر از میزان مقرر در زیر ‌باشد:

‌الف – در دعاوی و اموری که خواسته آنها مالی است پنج درصد (5%) حق‌الوکاله مقرر در تعرفه برای هر مرحله.

ب – در مواردی که موضوع وکالت مالی نباشد یا تعیین بهای خواسته قانونا لازم نیست و همچنین در دعاوی کیفری که تعیین حق‌الوکاله به نظر‌دادگاه است پنج درصد (5%) حداقل حق‌الوکاله مقرر در آیین‌نامه حق‌الوکاله برای هر مرحله.

ج – در دعاوی کیفری نسبت به مورد ادعای خصوصی که مالی باشد بر­طبق مفاد حکم بند ( الف ) این ماده.

د – در مورد دعاوی و اختلافات مالی که در مراجع اختصاصی غیرقضایی رسیدگی و حل و فصل میشود و برای حق‌الوکاله آنها تعرفه خاصی‌ مقرر نشده است از قبیل اختلافات مالیاتی و عوارض توسعه معابر شهرداری و نظایر آنها میزان حق‌الوکاله صرفا از لحاظ مالیاتی به شرح زیر:

‌تا ده میلیون (10,000,000) ریال مابه‌الاختلاف، پنج درصد(5%); تا سی میلیون (30,000,000) ریال مابه‌الاختلاف، چهار درصد (4%) نسبت به مازاد ده میلیون (10,000,000) ریال. از سی میلیون (30,000,000) ریال مابه‌الاختلاف به بالا سه درصد (3%) نسبت به مازاد سی میلیون (30,000,000) ریال منظور می‌شود و معادل پنج درصد (5%) آن تمبر باطل خواهد شد.

‌مفاد این بند درباره اشخاصی که وکالتا در مراجع مذکور در این بند اقدام می­نمایند(‌ولو اینکه وکیل دادگستری نباشند) نیز جاری است، جز در مورد کارمندان‌ مودی یا پدر- مادر- برادر- خواهر- پسر- دختر – نواده و همسر مودی.

تبصره 1 – در هر مورد که طبق مفاد این ماده عمل نشده باشد وکالت وکیل با رعایت مقررات قانون آیین‌ دادرسی مدنی در هیچ­یک از دادگاهها‌ و مراجع مزبور قابل قبول نخواهد بود مگر در مورد وکالت‌های مرجوعه از طرف وزارتخانه‌ها و موسسات دولتی و شرکت‌های دولتی و شهرداریها و‌ موسسات وابسته به دولت و شهرداریها که محتاج به ابطال تمبر روی وکالت­نامه نمی‌باشند.

‌تبصره 2 – وزارتخانه‌ها و موسسات دولتی و شرکت‌های دولتی و شهرداریها و موسسات وابسته به دولت و شهرداریها مکلف اند از وجوهی که‌ بابت حق‌الوکاله به وکلا پرداخت می‌کنند پنج درصد (5%) آن را کسر و بابت علی‌الحساب مالیاتی وکیل تا پایان ماه بعد(1) به اداره امور مالیاتی محل پرداخت نمایند.

تبصره 3 – در صورتی که پس از ابطال تمبر تعقیب دعوی به وکیل دیگری واگذار شود وکیل جدید مکلف به ابطال تمبر روی وکالت­نامه مربوط‌ نخواهد بود.

‌تبصره 4 – در مواردی که دادگاهها حق‌الوکاله یا خسارت حق‌الوکاله را بیشتر یا کمتر از مبلغی که مأخذ ابطال تمبر روی وکالت­نامه قرار گرفته است‌ تعیین نمایند مدیران دفتر دادگاهها مکلفند میزان مورد حکم قطعی را به اداره امور مالیاتی مربوط اطلاع دهند تا مابه‌التفاوت مورد محاسبه قرار گیرد.

به طور خلاصه مالیات حق الوکاله 5 % مبلغ حق الوکاله قید شده در وکالت نامه می باشد که این درصد ممکن است در موارد خاص تغییر کند.

قرارداد مضاربه :

ماده ۵۴۶ قوانین مدنی :

مضاربه عقدی است که به موجب آن احد متعاملین سرمایه میدهد با قید اینکه طرف دیگر با آن تجارت کرده و در سود آن شریک ‌باشند صاحب سرمایه مالک و عامل مضارب نامیده میشود.

به بیان ساده تر مضاربه به قراردادی گفته می شود که بین دو شخص بسته می شود تا یک  کاری را به طور مشترک انجام دهند ؛ یک  طرف به عنوان مالک  ( تامین کننده نقدینگی ) سرمایه گذاری می کند  و طرف دیگر به عنوان عامل ( مضارب) انجام  کار را بر عهده می گیرد و سود حاصل با توجه به مفاد قرار داد فی مابین ، بین آن ها تقسیم می گردد .

 بر اساس ماده 102 قانون مالیات های مستقیم :

در مضاربه‌، عامل (مضارب‌) مکلف است در موقع تسلیم اظهارنامه علاوه بر پرداخت مالیات خود مالیات درآمد سهم ‌صاحب سرمایه را بدون رعایت معافیت ماده (101) این قانون کسر و به عنوان مالیات علی‌الحساب صاحب سرمایه به حساب مالیاتی ‌واریز و رسید آن را به اداره امور مالیاتی ذیربط و صاحب سرمایه ارائه ‌نماید.

تبصره ـ در صورتی که صاحب سرمایه بانک باشد تکلیف‌کسر مالیات صاحب سرمایه از عامل یا مضارب ساقط است‌.